زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

نماز یومیه





‌نماز یومیه، برای تقویت روحیه پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و تسلی خاطر او دستور راز و نیاز با خدا و نماز و تسبیح را می‌دهد و می‌گوید قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور تا راضی و خشنود شوی و قلب تو در برابر سخنان درد‌آور آنها ناراحت نشود.


۱ - توصیف اجمالی نمازهای یومیه



«فاصبر علی ما یقولون و سبّح بحمد ربّک قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها و من انآیء اللّیل فسّبح و اطراف النّهار لعلّک ترضی.؛ بنابراین در برابر آن‌چه آن‌ها گویند صبر کن و قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح حمد پروردگارت را بجا آور تا خشنود شوی.»
روی سخن را به پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کرده می‌گوید: اکنون که بنا نیست این بدکاران فوراً مجازات شوند و تو در برابر آن‌چه آنها می‌گویند صابر و شکیبا باشد.
برای تقویت روحیه پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و تسلی خاطر او دستور راز و نیاز با خدا و نماز و تسبیح را می‌دهد و می‌گوید قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور تا راضی و خشنود شوی و قلب تو در برابر سخنان درد‌آور آنها ناراحت نشود. در واقع نتیجه حمد و تسبیح پروردگار شکیبایی در مقابل گفته آنهاست چرا که این حمد و تسبیح و نمازهای شب و روز پیوند انسان را با خدا آن چنان محکم می‌کند که به هیچ چیزی جز او نمی‌اندیشد، از حوادث سخت نمی‌هراسد و با داشتن چنین تکیه‌گاه محکمی از دشمنان واهمه نمی‌کند و به این ترتیب آرامش و اطمینان روح و جان او را فرا می‌گیرد.نماز و ذکر خدا به شرطی مایه آرامش است که با حضور قلب و آداب کامل انجام گیرد.

۲ - مانند نهر آب



مَثَل نمازهای یومیّه مَثَل نهر آب است. از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده که فرمود: «هر گاه در خانه یکی از شما نهر آبی باشد و روزی پنج مرتبه خود را در آن شستشو دهد آیا چرکی در بدن او باقی می‌ماند؟ همانا مَثَل نماز، همچون نهر آبی است که هر گاه کسی نمازی برگزار کند، گناهان او را می‌پوشاند.»

۳ - تعداد نمازهای یومیه



نمازهای روزانه، پنج نماز و مجموع آن‌ها هفده رکعت است که عبارتند از:

۳.۱ - نماز صبح


دو رکعت است که از طلوع فجر تا طلوع آفتاب خوانده می‌شود.
امام خمینی در تحریرالوسیله می‌فرماید: وقت نماز صبح از طلوع سپیده صادق تا طلوع خورشید، وقت نماز صبح است. و وقت فضیلت نماز صبح از اول سپیده تا پیدا شدن سرخی از طرف مشرق است و شاید پیدا شدن آن هم‌زمان با «بالا آمدن» و «بازشدن» و «روشن شدن صبح» که در روایات به آن تصریح شده است باشد.

۳.۲ - نماز ظهر


چهار رکعت است که از اذان ظهر تا زمانی که به اندازه‌ٔ خواندنِ نماز چهار رکعتی عصر تا غروب آفتاب باقی باشد، خوانده می‌شود. و به بیان دقیق‌تر «وقت‌ نماز ظهر و عصر از هنگام ظهر تا مغرب است، که از اول آن به مقدار ادای نماز ظهر بر حسب حال و وضع نمازگزار، وقت اختصاصی نماز ظهر است و چنین وقتی از آخر آن، وقت اختصاصی نماز عصر است و بین این دو وقت مختص، وقت‌ مشترک نماز ظهر و عصر است.» و وقت فضیلت نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که سایه جدید شاخص به‌اندازه خود شاخص بشود. و ازآنجاکه « نماز جمعه‌ در این زمان‌ها (یعنی عصر غیبت حضرت صاحب العصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به نحو تخییر بین آن و نماز ظهر واجب است و خواندن نماز جمعه‌ افضل است و خواندن نماز ظهر احوط است و احتیاط بیشتر خواندن هر دوی آن‌ها.» لذا به جهت مخیر بودن مکلفین، در مصلی‌های نماز جمعه در روز جمعه ، نماز جمعه به جای نماز ظهر اقامه می‌شود.

۳.۳ - نماز عصر


نماز چهار رکعتی است که از زمانی که به اندازهٔ خواندنِ نماز ظهر از اذان ظهر گذشته باشد، تا غروب آفتاب خوانده می‌شود.
دراین‌خصوص در تحریرالوسیله آمده است: پایان وقت فضیلت عصر وقتی است که سایه جدید شاخص دوبرابر خودش گردد. و بنابر اظهر شروع وقت فضیلت نماز عصر وقتی است که سایه شاخص به چهار قدم یعنی چهار هفتم شاخص برسد؛ اگرچه بعید نیست که ابتدای وقت فضیلت نماز عصر موقعی باشد که به مقدار خواندن نماز ظهر (از ظهر) گذشته باشد.»

۳.۴ - نماز مغرب


نماز سه رکعتی است که از اذان مغرب تا زمانی که به اندازه‌ٔ خواندنِ نماز چهار رکعتی عشا تا نیمه‌شب شرعی باقی باشد، به‌جا آورده می‌شود.
به بیان امام خمینی در تحریرالوسیله «وقت نماز مغرب و عشا در حال اختیار از مغرب تا نصف شب است که از اول آن به مقدار ادای نماز مغرب بر حسب حال و وضع نمازگزار، وقت اختصاصی نماز مغرب است و چنین وقتی از آخر آن، وقت مختص نماز عشا است. و بین این دو وقت مختص، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است. و وقت فضیلت نماز مغرب از مغرب تا ازبین‌رفتن شفق یعنی سرخی طرف مغرب می‌باشد.»

۳.۵ - نماز عشاء


نماز چهار رکعتی است که از زمانی که به اندازهٔ خواندنِ نماز مغرب از اذان مغرب گذشته باشد، تا نیمه‌شب شرعی خوانده می‌شود.
و «اول وقت فضیلت نماز عشا موقع ازبین‌رفتن شفق است و تا یک‌سوم شب ادامه دارد؛ بنابراین برای نماز عشا دو وقت اجزاء (کفایت کردن و مجز بودن) است: قبل از رفتن سرخی و بعد از یک‌سوم شب تا نصف شب (که در هرکدام از این وقت‌ها نماز عشا خوانده شود صحیح است اگرچه وقت فضیلت آن میان این دو وقت است). »

۳.۶ - حکم تاخیر‌انداختن نماز مغرب و عشا تا نصف شب


کسی که از روی اضطرار به جهت خواب یا فراموشی یا حیض یا غیر این‌ها و یا ازروی‌عمد، نماز مغرب و عشا را از نصف شب تاخیر بیندازد، بنابر احتیاط (واجب) باید آن‌ها را تا سفیده صبح به‌قصد ما فی الذّمة به جا آورد و اگر به مقدار وقت ادای دو نماز تا سپیده باقی نمانده باشد، باید احتیاطاً نماز عشا را بخواند، و احتیاط (واجب) آن است که بعد از وقت، نماز مغرب و عشا را به ترتیب قضا نماید.

۳.۷ - معنی وقت اخنصاصی


مقصود از وقت اختصاصی آن است که درصورتی‌که نماز مختص این وقت (ظهر مثلاً) را به نحو صحیح انجام نداده باشد خواندن نماز شریک (نماز عصر مثلاً) در این وقت مختص صحیح نیست، بنابراین خواندن نمازی که با این نماز در وقت شریک نیست - مانند نماز قضای همان روز یا غیر آن - در وقت اختصاصی اشکالی ندارد. و همچنین اگر نسبت به نماز صاحب وقت مختص، ذمّه‌اش فارغ شده باشد خواندن نماز شریک، در این وقت مختص اشکالی ندارد، بنابراین اگر نماز عصر را سهواً بر نماز ظهر مقدم بدارد و بعد از خواندن نماز عصر فقط به مقدار چهار رکعت وقت (تا غروب) باقی مانده باشد، در چنین صورتی خواندن نماز ظهر (که نماز شریک است) در این وقت مختص نماز عصر به نیّت ادا، جایز است. و همچنین اگر نماز ظهر را قبل از ظهر به گمان آنکه وقت آن شده بخواند و قبل از تمام شدن نماز ظهر، وقت داخل شود، بعد از تمام شدن این نماز می‌تواند نماز عصر را بخواند و واجب نیست که به مقدار گذشتن وقت چهار رکعت صبر کند و سپس نماز عصر را بخواند. بلکه اگر تمام نماز عصر در وقت (مختص) نماز ظهر واقع شود بنابر اقوی صحیح است، مثل اینکه به اعتقاد آنکه نماز ظهر را خوانده است نماز عصر را بخواند سپس معلوم شود که ظهر را نخوانده بوده است و تمام نماز عصر در وقت مختص به نماز ظهر واقع شده است، لیکن در جایی که هیچ بخشی از وقت مشترک را درک نکند، احتیاط ترک نشود.

۴ - پانویس


 
۱. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۲۹۶.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۲۹۹.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۳۷۰.    
۵. وسائل الشیعه، ج۴، ص۱۲.    
۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۴۲، کتاب الصلاة، البحث فی صلاة الجمعة، مسالة۱.    
۱۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۱۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۱۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۱۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۶.    
۱۵. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۵، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۷.    


۵ - منبع



• احکام اسلامی، ص۳۳.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نماز یومیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۲.    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.